ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਜਾਰੀ: ਤਲੀਆਂ `ਤੇ ਫਿਰ ਮੌਤ ਧਰੀ

ਜ਼ਾਹਿਦ ਹੁਸੈਨ, ਬਿਊਰੋ
ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਲਈ ਬਹੁਤੀ ਉਮੀਦ ਲੈ ਕੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 46,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਲਿਸਤੀਨੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜ਼ੀਓਨਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ, ਜੋ ਵੀ ਬਚਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਨਕਲੇਵ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਬੰਬਾਰੀ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਲਈ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਧੱਕੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਮਿਸਰ ਤੇ ਕਤਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਿਚੋਲਗੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਨਵਾਂ ਦੌਰ ਸਫਲ ਹੋਵੇਗਾ; ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਮਾਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ `ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ; ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਸੌਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਰੁਕਾਵਟ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਜੰਗਬੰਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਝਿਜਕ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਦੀ ਬੇਸਹਾਰਾ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਸਿਰਫ ਹੋਰ ਮੌਤਾਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਲਿਆਂਦੇ ਹਨ। ਲਗਾਤਾਰ ਬੰਬਾਰੀ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਬੇਘਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਬਿਨਾ ਆਸਰਾ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ, ਬੱਚੇ ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਠੰਡ ਵਿੱਚ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ; ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਕੰਬਲ ਅਤੇ ਟੈਂਟਾਂ ਸਮੇਤ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਦਾਖਲੇ `ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 18,000 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ; ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਯੂ.ਐਸ. ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਜੋਅ ਬਾਇਡਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਬੰਬਾਰੀ ਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ (ਯੂ.ਐਨ.) ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦਫਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ `ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ ਇਨਕਲੇਵ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਢੇ `ਤੇ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਿਸਫੋਟਕਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਆਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਮੈਡੀਕਲ ਕਰਮਚਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕੁਥਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗਾਜ਼ਾ ਦੀ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰੋਕਥਾਮਯੋਗ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਯੂ.ਐਨ. ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦਫਤਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਮਲੇ ‘ਯੁੱਧ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਮਾਤਰਾ’ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, “ਘੇਰਾਬੰਦੀ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਹੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਵਿੱਚ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸਥਾਈ ਤੌਰ `ਤੇ ਉਜਾੜਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।” ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜੰਗ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵਾਧਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ `ਚ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ `ਚ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬਾਇਡਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਘੱਟ ਸਮਰਥਕ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ, ਤੇਲ ਅਵੀਵ ਵਿੱਚ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਾਰਟੇ ਬਲੈਂਚ ਦੇਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਕਿ ਟਰੰਪ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਮੌਤਾਂ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਲਿਆਵੇਗੀ। ਉਸ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਯਹੂਦੀ ਸੰਮੇਲਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਬੋਧਨ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ‘ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।”
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਟਰੰਪ ਨੇ ਯੇਰੂਸ਼ਲਮ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਦੀ ਅਸਲ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ; ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਵੈਸਟ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਦੀ ਹੱਥੀਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਕੈਬਨਿਟ ਜ਼ੀਓਨਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਕੱਟੜ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ `ਤੇ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਰਾਜ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਲਈ ਟਰੰਪ ਦੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸੈਨੇਟਰ ਮਾਰਕੋ ਰੂਬੀਓ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨੂੰ ‘ਹਮਾਸ ਦੇ ਹਰ ਤੱਤ’ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ‘ਇਹ ਲੋਕ ਵਹਿਸ਼ੀ ਜਾਨਵਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਿਆਨਕ ਅਪਰਾਧ ਕੀਤੇ,’ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹਕਾਰ ਲਈ ਟਰੰਪ ਦੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਮਾਈਕ ਵਾਲਟਜ਼ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਮਾਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ‘ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨੂੰ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰਨ’ ਦੇਵੇ। ਜ਼ੀਓਨਿਸਟ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੀ ਕੱਟੜ ਸਮਰਥਕ ਟਰੰਪ ਦੀ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ ਦੀ ਚੋਣ ਹੈ- ਅਰਕਨਸਾਸ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਮਾਈਕ ਹਕਾਬੀ, ਜਿਸਨੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਲਿਸਤੀਨ ਵਿੱਚ ਦੋ-ਰਾਜ ਦੇ ਹੱਲ ਨੂੰ ‘ਅਵਿਹਾਰਕ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਕਾਰਜਕਾਰੀ’ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਟਰੰਪ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਕਾਂਗਰਸ-ਮਹਿਲਾ ਐਲੀਸ ਸਟੇਫਨਿਕ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ‘ਸੈਮੇਟਿਜ਼ਮ ਦਾ ਸੇਸਪੂਲ’ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਫਲਿਸਤੀਨ ਦੇ ਮੁੱਦੇ `ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਘੱਟ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੇ ਜ਼ੀਓਨਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਵਾਈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਯੂ.ਐਸ. ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜੰਗਬੰਦੀ ਸੌਦੇ ਲਈ ਜ਼ੀਓਨਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ `ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣਾ ਅਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਸੌਦੇ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗਾਜ਼ਾ `ਤੇ ਆਪਣੇ ਫੌਜੀ ਕੰਟਰੋਲ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਪੱਛਮੀ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਵਿਰੋਧ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੰਗਬੰਦੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਸੌਦੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 34 ਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੁਹਰਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਝੌਤਾ ਗਾਜ਼ਾ ਤੋਂ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਪਸੀ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਜੰਗਬੰਦੀ `ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਾ ਹੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਇਜ਼ਰਾਇਲ `ਤੇ ਰਿਆਇਤਾਂ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਟਰੰਪ ਸੰਭਾਵਿਤ ਤੌਰ `ਤੇ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨੂੰ ਵੈਸਟ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣਗੇ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਗਾਜ਼ਾ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ-ਰਾਜ ਹੱਲ ਦੀ ਕੋਈ ਧਾਰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਟਰੰਪ ਸੰਭਾਵਿਤ ਤੌਰ `ਤੇ ਆਪਣੀ 2020 ਦੀ ‘ਸ਼ਾਂਤੀ ਯੋਜਨਾ’ `ਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਅਤੇ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਅਧੀਨਗੀ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਏਗਾ। ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਪੱਖੀ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਉਸਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਜੰਗ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇਗਾ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।
_______________________________
ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ 64,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਇਜ਼ਰਾਇਲ-ਹਮਾਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਸੰਖਿਆ ਨੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਤੌਰ `ਤੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ‘ਦ ਲੈਂਸੇਟ ਜਰਨਲ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੀਅਰ-ਸਮੀਖਿਆ ਕੀਤਾ ਅੰਕੜਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਆਫ ਹਾਈਜੀਨ ਐਂਡ ਟ੍ਰੋਪੀਕਲ ਮੈਡੀਸਨ, ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੈਪਚਰ-ਰੀਕੈਪਚਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਅੰਕੜਾ ਵਿਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਤੋਂ ਜੂਨ 2024 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹਵਾਈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ 64,260 ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਿਸਤੀਨੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਗਿਣਤੀ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ 41% ਵੱਧ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 59.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ, ਬੱਚੇ ਅਤੇ 65 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ। ਇਸ ਨੇ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਫਿਲਿਸਤੀਨੀ ਸਿਹਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਲਗਭਗ 2.3 ਮਿਲੀਅਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਗਾਜ਼ਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ 46,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਅਧਿਐਨ `ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀਆਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਫੌਜ ਨੇ ਇੰਨੇ ਵਿਆਪਕ ਉਪਾਅ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰਨ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਚੇਤਾਵਨੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।’
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ 7 ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਨੂੰ ਹਮਾਸ ਦੇ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸਰਹੱਦ `ਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 1,200 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 250 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੰਧਕ ਬਣਾਏ ਗਏ।
‘ਦ ਲੈਂਸੇਟ ਜਰਨਲ’ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਪਹਿਲਾਂ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤਹਿਤ ਵਿਗੜ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਨੇ ਹਮਾਸ `ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਕਵਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮੂਹ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਹੋਰ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਤਬਾਹ ਹੋਈਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਮਲਬੇ ਹੇਠ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਅੰਤਰਾਂ ਸਬੰਧੀ ਬਿਹਤਰ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਲੈਂਸੇਟ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਕੋਸੋਵੋ ਅਤੇ ਸੁਡਾਨ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤਿਆ। ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਸੁਤੰਤਰ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਖੋਜਕਰਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸੂਚੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੂਚੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਘੱਟ ਓਵਰਲੈਪ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੌਤਾਂ ਗੈਰ-ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜੋ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਗਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਲੜਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ `ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਸੀ। ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਫਲਿਸਤੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ ਸਰਵੇਖਣ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਆਈ.ਡੀ. ਨੰਬਰ, ਨਾਮ, ਮੌਤ ਦੀ ਉਮਰ, ਲਿੰਗ, ਮੌਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਸਰੋਤ ਬਾਰੇ ਡੇਟਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਜ਼ੀਨਾ ਜਮਾਲੁੱਦੀਨ ਨੇ ‘ਰਾਇਟਰਜ਼’ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਸਾਡੀ ਖੋਜ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ: ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖਦਾਈ ਸੱਟਾਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਪੈਮਾਨਾ, ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।”
ਜੌਨਸ ਹੌਪਕਿੰਸ ਬਲੂਮਬਰਗ ਸਕੂਲ ਆਫ ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਦੇ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਹਿਊਮੈਨਟੇਰੀਅਨ ਹੈਲਥ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਪਾਲ ਸਪੀਗਲ ਨੇ ‘ਰਾਇਟਰਜ਼’ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਅੰਕੜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਅਨੁਮਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਨਸਿਕ ਸੱਟਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ `ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਅਸਿੱਧੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਘਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ, ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।
ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਸੈਂਟਰਲ ਬਿਊਰੋ ਆਫ਼ ਸਟੈਟਿਸਟਿਕਸ (ਪੀ.ਸੀ.ਬੀ.ਐੱਸ.) ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰਤ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸਿਖਰ `ਤੇ ਲਗਭਗ 11,000 ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਲਾਪਤਾ ਹਨ ਅਤੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਫਲਿਸਤੀਨੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਪੀ.ਸੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਨੇ ਕਿਹਾ, ਗਾਜ਼ਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ 6% ਘਟ ਗਈ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲਗਭਗ 100,000 ਫਲਿਸਤੀਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਨਕਲੇਵ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।