ਡਾ. ਪਰਸ਼ੋਤਮ ਸਿੰਘ ਤਿਆਗੀ
ਫੋਨ: +91-9855446519
ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ, ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ 2025 ਦੀਆਂ ਦਰਜਨਾਂ ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਭੇਜੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਹਰ ਸਾਲ ਅਸੀਂ ਨਵੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ `ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਨ, ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਨਵੇਂ ਟੀਚੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਮੌਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਲ਼ ਨਾਲ ਲਾਉਣ ਦਾ ਪਲ ਹੈ। ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਸੰਕਲਪ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਲਾਭਾਂ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ। ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜੋ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਵੱਲ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਭਿੰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ, ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਰੀਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਦੇ ‘ਟਾਈਮਜ਼ ਸਕੁਏਅਰ’ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਗੇਂਦ 11:59:00 ਵਜੇ ਇੱਕ ਖੰਭੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 12:00 ਵਜੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣ ਲਈ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਕਾਊਂਟਡਾਊਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ, ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਅੰਗੂਰ ਖਾਣਾ ਰਵਾਇਤੀ ਹੈ, ਘੜੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸਟ੍ਰੋਕ ਲਈ ਇੱਕ। ਹਰੇਕ ਅੰਗੂਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ (ਸ਼ੋਗਾਤਸੂ) ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਕੱਠਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੋਜਨਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ (ਚੰਦਰ ਨਵਾਂ ਸਾਲ) 21 ਜਨਵਰੀ ਅਤੇ 20 ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ `ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੁਨਰ-ਮਿਲਨ, ਦਾਅਵਤ, ਡਰੈਗਨ ਡਾਂਸ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਚਲਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਖੇਤਰ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਜਦੋਂ ਕਿ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਾਲ 1 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਚੰਦਰਮਾ ਜਾਂ ਸੂਰਜ ਆਧਾਰਿਤ ਕੈਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ 1 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ‘ਗੁੜੀ ਪਡਵਾ’ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ (ਚੈਤਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ, ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ) ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਜਾਇਆ ਝੰਡਾ ਜਾਂ ਕੱਪੜਾ ਗੁੜੀ ਪਡਵਾ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ, ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਕਲਸ਼ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
‘ਵਿਸਾਖੀ’ ਅਤੇ ‘ਪੋਹੇਲਾ ਬੋਸ਼ਾਖ’ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਸਥਾਨਕ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਫੁੱਲਵਾੜੀ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲ ਲਈ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨਕ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਲੰਡਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਸੰਸਾਰ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ `ਤੇ ਉਮੀਦਾਂ, ਸੰਕਲਪਾਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਲੈਸ, ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ; ਇਹ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਮਹੱਤਵ ਕਿਉਂ ਹੈ!
ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ ਸਲੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਅਸਥਾਈ ਭੂਮੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ `ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ‘ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ’ ਦੇ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਸਥਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਟਰਿਗਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਸਵੈ-ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋਣਾ, ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ।
ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਸੈਟਿੰਗ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ‘ਟੀਚਾ-ਸੈਟਿੰਗ ਥਿਊਰੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਾਸ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਟੀਚੇ ਉੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਉਤਪ੍ਰੇਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ `ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬੰਧਨ, ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਐਮਿਲ ਦੁਰਖਿਮ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਸਮੂਹਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ’ ਉਸ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਮੂਡ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਮੂਹ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਾਊਂਟਡਾਊਨ ਤੱਕ; ਤੇ ਇਹ ਸਮੂਹਿਕ ਅਨੁਭਵ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਤਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਦੀ ਸਾਂਝ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸਾਂਝੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਡੂੰਘੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਬੰਧ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ `ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜੋ ਕੈਲੰਡਰ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਸੂਰਜੀ ਅਤੇ ਚੰਦਰ ਚੱਕਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਵਿੱਚ ਐਂਕਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ, ਜੋ ਅੱਜ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ `ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦਾ ਇਹ ਚੱਕਰਵਾਚਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੋਂਦ ਦੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ `ਤੇ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਥੋਪਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਤੋਂ ਰੁੱਤਾਂ ਤੱਕ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੈਵਿਕ ਤਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਸਰਕੇਡੀਅਨ ਤਾਲ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨੀਂਦ ਦੇ ਪੈਟਰਨਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਲ ਦਾ ਬਦਲਣਾ ਛੋਟੇ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣ ਦੇ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ, ਨਵਿਆਉਣ ਅਤੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ `ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ, ਜੋ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੌਰੋਜ਼ (ਫ਼ਾਰਸੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ), ਬਸੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਹ ਜੀਵਨਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਜਸ਼ਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਨ, ਜੀਵਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਚੱਕਰ, ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ `ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਇੱਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ, ਸਮਾਜਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ, ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੱਕਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਖਾਸ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਤਾਰੀਖਾਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਵਿਆਉਣ, ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਅੰਤਰੀਵ ਮਹੱਤਤਾ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਧਾਗਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।