ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਬਿਊਰੋ
ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਅੱਸੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, 1945 ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ `ਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੁੱਟੇ ਸਨ। ਇਹ ਹਮਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਅੱਸੀ ਸਾਲ ਬੀਤਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ ਟਾਪੂ `ਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖ ਇਸ ਭਾਵੁਕ ਅਤੇ ਅਨੋਖੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
6 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ `ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ‘ਲਿਟਲ ਬੌਏ’ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 140,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ। ਇਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ 9 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਨਾਗਾਸਾਕੀ `ਤੇ ‘ਫੈਟ ਮੈਨ’ ਨਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਲਗਭਗ 74,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਰੰਤ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਅਗਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਰਦੇ ਰਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਸੀ ਸਾਲ ਬੀਤਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਅਜੇ ਵੀ ਜਿਉਂਦੀ ਹੈ।
ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ: ਅਸਥਾਈ ਰਾਹਤ ਕੇਂਦਰ
ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ ਟਾਪੂ 1945 ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਰਾਹਤ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਜਾਨ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਇੱਥੇ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ। ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਨੌਸੈਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਟੁਕੜੀ ਨੇ ਇਸ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਕਾਰਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ `ਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਟਾਪੂ ਸੀ, ਅਚਾਨਕ ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਅੰਦਾਜ਼ਨ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਟਾਪੂ `ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਨਹੀਂ ਬਚਾਈ ਜਾ ਸਕੀ।
ਨਾਗਾਸਾਕੀ: ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੁਖਦਾਈ ਕਹਾਣੀ
ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ `ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ। ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦਾ ਉਰਾਕਾਮੀ ਖੇਤਰ, ਜਿੱਥੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਗਿਆ, ਉੱਥੇ ਲਗਭਗ 80% ਇਮਾਰਤਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸਥਾਈ ਰਾਹਤ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਮੈਡੀਕਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 40,000 ਲੋਕ ਤੁਰੰਤ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੋਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਸਬੰਧੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਮਰ ਗਏ। ਅੱਜ ਵੀ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਕਈ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਨਾਖਤ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ
ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਇੰਨੀ ਭਿਆਨਕ ਸੀ ਕਿ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖਤ ਕਰਨਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੰਬ ਦੇ ਧਮਾਕੇ ਨੇ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੁਲਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਈਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਸੜ ਗਏ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮਾਸ ਲਟਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਾਪਾਨੀ ਨੌਸੈਨਾ ਦੇ ਨਾਵਿਕਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਘਾਤੀ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਨੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਹੋਰ ਰਾਹਤ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਮੈਡੀਕਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਪਿੰਜਰਾਂ ਨੂੰ ਦਫ਼ਨਾਉਣਾ
1945 ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਕਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਸੀ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫਤਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਯਾਨੀ 25 ਅਗਸਤ 1945 ਤੱਕ ਸਿਰਫ ਚੋਣਵੇਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਜਾ ਸਕੀ। ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਰ ਗਏ। ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ `ਤੇ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਸਕਣ।
ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ
2025 ਵਿੱਚ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ 80 ਸਾਲ ਬੀਤਣ `ਤੇ, ਕਈ ਨਵੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸ਼ੋਧਕਰਤਾ ਰੇਬੁਨ ਕਾਓ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ `ਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2018 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 100 ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਲੱਭੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਬਾੜਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਸਮਾਨ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। 2023 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 50 ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਵਸਤੂਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘੜੀਆਂ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਮਿਲੇ ਹਨ।
ਰੇਬੁਨ ਕਾਓ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ੋਧਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ
ਰੇਬੁਨ ਕਾਓ ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ `ਤੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੌਰਾਨ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਪੀੜ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਰ ਲੱਭੇ ਹੋਏ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ੋਧਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਰੀਤੀਆਂ ਅਪਣਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਮੀਦ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਵੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੁਖਦ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
ਇਸ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਾਪਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਣਾ ਅਜੇ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੀਆਂ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਫੰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ `ਤੇ 1945 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਸੀ ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁਕਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣਿਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਨਿਨੋਸ਼ੀਮਾ `ਤੇ ਰੇਬੁਨ ਕਾਓ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ੋਧਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਾਸਤਾਨ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਹ ਦੀ ਉਮੀਦ, ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।