ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਹੀਂ

ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ ਨੇ ਗਣਿਤ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ?
ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਫੋਨ: +91-9872627136
ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਖੋਜੀ, ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢਣ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਵਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਅਜਿਹੇ ਇਨਾਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਦਵਾਈ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਇਨਾਮ ਹਰ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੋਜਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੁਨੀਆ `ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਨੋਬਲ ਦੇ ਇਨਾਮ ਸਮਾਜ ਲਈ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਲਾਭਾਂ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਤੇ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗਣਿਤ ਲਈ ਕੋਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨੋਬਲ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਭੁੱਲ ਨੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਅਟਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ।
ਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਇਹ ਸਮਝਣ ਲਈ ਕਿ ਖਾਸ ਤੌਰ `ਤੇ ਗਣਿਤ ਲਈ ਕੋਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸ, ਇਨਾਮ ਦੇ ਅਸਲ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਗਣਿਤਿਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਿਕਲਪਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ `ਤੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ ਦਾ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਇਨਾਮ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਅਤੇ ਅਟਕਲਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਜਬੂਤ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨੋਬਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਲਾਭ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਾਟਰਲੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਅਮੂਰਤ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ `ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿੱਥਾਂ ਨਿੱਜੀ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੋਬਲ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਜਾਂ ਈਰਖਾ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨੋਬਲ ਨੇ ਕਦੇ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨੋਬਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮ ਤਿਕੋਣ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਈਰਖਾ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ, ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਕਾਰੀ ਗਣਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗੋਸਟਾ ਮਿਟਾਗ-ਲੇਫਲਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਨੋਬਲ ਨੇ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁਕਾਬਲਾ ਇਨਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਬੇਲੋੜਾ ਸਮਝਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਮਰਪਿਤ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ-ਸਬੰਧਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਜੌਨ ਨੈਸ਼, ਜਿਸਨੂੰ ਗੇਮ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਣਿਤਿਕ ਸੂਝਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਵਿਹਾਰਕ, ਅਸਲ-ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਗਣਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਨ। ਇਸ ਪਾੜੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫੀਲਡਜ਼ ਮੈਡਲ ਹੈ, ਜੋ 1936 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਇਸਨੂੰ ‘ਗਣਿਤ ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਣਿਤ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਹਰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ 40 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਾਅਦੇ- ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਉਲਟ, ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਏਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਗਣਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। 2002 ਵਿੱਚ ਨਾਰਵੇਈ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਲੈਟਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਏਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਨੋਬਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਮਰ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਸਮਾਨ ਵਿੱਤੀ ਇਨਾਮ ਹੈ।
————————————————–
95 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ 95 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। 1930 ਵਿੱਚ, ਸੀ.ਵੀ. ਰਮਨ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖੁਰਾਨਾ (1968, ਦਵਾਈ), ਸੁਮਣਯਮ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ (1983, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ) ਅਤੇ ਵੈਂਕਟਰਮਨ ਰਾਮਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ (2009, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ) ਨੇ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਸਾਰੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਹਨ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਖੋਜ `ਤੇ ਲੋੜੀਂਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਫੰਡਿੰਗ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਅਤੇ ਮੌਕੇ ਸੀਮਤ ਹਨ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਸਮਰੱਥਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਪੰਜ ਗੁਣਾ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਯੋਗ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਪੂਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਮੇਘਨਾਦ ਸਾਹਾ, ਹੋਮੀ ਭਾਭਾ, ਤੇ ਸਤੇਂਦਰਨਾਥ ਬੋਸ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ; ਜੀ.ਐਨ. ਰਾਮਚੰਦਰਨ ਤੇ ਟੀ. ਸ਼ੇਸ਼ਾਦਰੀ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਪੇਂਦਰਨਾਥ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਗਦੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਅਤੇ ਕੇ.ਐਸ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਵਰਗੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਈ.ਸੀ.ਜੀ. ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ 1979 ਅਤੇ 2005 ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੀ.ਐਨ.ਆਰ. ਰਾਓ ਦੇ ਠੋਸ-ਅਵਸਥਾ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਨੋਬਲ-ਯੋਗ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ `ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿਰਫ਼ ਨੌਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। 21 ਦੇ ਨਾਲ, ਜਪਾਨ ਕੋਲ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਮਜਬੂਤ ਖੋਜ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ, ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਖੋਜ ਫੰਡਿੰਗ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਹੈ| ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਣਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ `ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ `ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰੇਗਾ, ਨਾ ਕਿ ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਸਹਾਇਤਾ ’ਤੇ।
————————————————–
ਨੌਂ ਵਾਰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਈ.ਸੀ. ਜਾਰਜ ਸੁਦਰਸ਼ਨ
ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ `ਚ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਈ.ਸੀ. ਜਾਰਜ ਸੁਦਰਸ਼ਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਨਾਕਾਨ ਚਾਂਡੀ ਜਾਰਜ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ `ਚ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਕਸਰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਦਿਲੋਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਕੇਰਲ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੋਟਾਯਮ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪੱਲੋਮ `ਚ 16 ਸਤੰਬਰ 1931 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪਿਤਾ ਆਈ.ਪੀ.ਈ. ਚਾਂਡੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਅਚੱਮਾ ਦੇ ਸੀਰੀਆਈ ਸੈਂਟ ਥਾਮਸ ਕ੍ਰਿਸਚਨ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ `ਚ ਭਾਰਤੀ ਵੇਦਾਂਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਪਨਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕੋਟਾਯਮ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਸੀ.ਐਮ. ਕਾਲਜ ਕੋਟਾਯਮ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। 1951 `ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ `ਚ ਆਨਰਜ਼ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। 1952 `ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਦਰਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ `ਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲ ਰਿਸਰਚ (ਟੀ.ਆਈ.ਐੱਫ.ਆਰ) `ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੋਮੀਓ ਭਾਬਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1958 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਦੀ ਰੌਚੈਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟੋਰਲ ਸਲਾਹਕਾਰ ਰੋਬਰਟ ਮਾਰਸ਼ਕ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਰਸਪਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ‘ਵੀ-ਏ ਥਿਊਰੀ’ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸਿੱਧ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਗਲਾਊਬਰ-ਸੁਦਰਸ਼ਨ-ਪੀ-ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਆਂਟਮ ਔਪਟਿਕ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੰਕਲਪ ਸੀ। ਗਲਾਊਬਰ-ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਗਈ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖੋਜ ਲਈ ਜਾਰਜ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕਰਕੇ 2005 ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਰੋਏ ਜੇ. ਗਲਾਊਬਰ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਟੈਕੀਓਨਜ਼ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਗਤੀ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਅਨੁਮਾਨਤ ਕਣ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੈਦਿਆਨ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੁਆਂਟਮ ਜੈਨੋ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਓਪਨ ਕੁਆਂਟਮ ਸਿਸਟਮਜ਼ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡਾਇਨਾਮਿਕ ਮੈਥਮ ਵਰਗਾ ਫਾਰਮੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਆਂਟਮ ਫੀਲਡ ਥਿਊਰੀ, ਸਪਿਨ ਸਟੇਟਕਟਿਕਸ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਰੌਚੈਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਟੈਕਸਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ।
ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਡਮੁੱਲੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਨੌਂ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1976 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ, 1977 ਵਿੱਚ ਬੋਸ ਮੈਡਲ, 2006 ਵਿੱਚ ਮੋਜੋਰਾਨ ਮੈਡਲ, 2007 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ 2010 ਵਿੱਚ ਡੀਰਾਕ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਨਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਚੇਨੱਈ ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਮੈਥੀਮੈਟਿਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵੀ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਲਲਿਤਾ ਰਾਓ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਸਨ। 14 ਮਈ 2018 ਨੂੰ 86 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।