ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਨੀਂਹਾਂ ‘ਤੇ ਅਦਿੱਖ ਹਮਲਾ

ਵਿਜੈ ਗਰਗ, ਮਲੋਟ
ਸੇਵਾ ਮੁਕਤਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ
ਮਨੁੱਖ ਅਕਸਰ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਖ਼ਤਰੇ ਬਾਹਰੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲੇ, ਜਾਂ ਲਾਗ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਰੰਤਰ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾ ਹਮਲਾ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ। ਇਹ ਹਮਲਾ ਅਦਿੱਖ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਢਾਂਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ‘ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪੁਸਤਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦਰਅਸਲ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਬਣਤਰ, ਦਿੱਖ, ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; ਤੇ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਸੈੱਲ ਦੇ ਮੂਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਸੈੱਲ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਇਹ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਹਮਲੇ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਧੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਗੁਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਡੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ‘ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਮਲਾ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਰਨਾਂ ਚਮੜੀ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਪਦਾਰਥ, ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਚਮੜੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਐਕਸ-ਰੇ ਅਤੇ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਵਰਗੇ ਡਾਕਟਰੀ ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਵੀ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ ਡਾਕਟਰੀ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੰਪਰਕ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀਆਂ ਅਜਿਹੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ? ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਹੱਦ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਕੀ ਸਾਡੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਇਸਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹਵਾ ਸਾਡੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੀ ਹੈ। ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਧੂੰਆਂ, ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਫ੍ਰੀ ਰੈਡੀਕਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਫ੍ਰੀ ਰੈਡੀਕਲ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੀ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਖੁਰਾਕ ਸਾਡੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਲਯੁਕਤ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ, ਪੈਕ ਕੀਤੇ ਜਾਂ ਮਿਲਾਵਟੀ ਭੋਜਨ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰਸਾਇਣ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੇਵਨ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਵਾਇਰਸ ਸਿੱਧੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ‘ਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਐਚ.ਪੀ.ਵੀ. ਵਾਇਰਸ ਸਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਵਾਇਰਸ ਜਿਗਰ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀ ਘਾਟ ਵੀ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਣਾਅ ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਾਰਮੋਨ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਂਦ ਦੀ ਘਾਟ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਮੁਰੰਮਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਮੋਕਿੰਗ (ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ) ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਕ ਹਨ, ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੈਂਸਰ ਸਮੇਤ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖੋਜ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ‘ਤੇ ਇਹ ਵਾਰ-ਵਾਰ, ਅਦਿੱਖ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨ ਕੈਂਸਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਮੜੀ, ਜਿਗਰ, ਫੇਫੜੇ ਜਾਂ ਸਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਨੁਕਸਾਨ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਅਤੇ ਪਾਰਕਿਨਸਨ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁਢਾਪਾ, ਵਾਲਾਂ ਦਾ ਝੜਨਾ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਝੁਰੜੀਆਂ ਵੀ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਦਿੱਖ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਕੁਝ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤ ਉਪਾਅ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕਾ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਣ ਹੈ। ਤਾਜ਼ੇ ਫਲ, ਹਰੀਆਂ ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਅੰਕੁਰਿਤ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਦਾਲਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ‘ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ’ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਮੁਰੰਮਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਂਵਲਾ, ਹਲਦੀ, ਗਰੀਨ ਟੀ, ਅਖਰੋਟ, ਬਦਾਮ ਅਤੇ ਬੇਰੀਆਂ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਸੇਵਨ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ‘ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਸੁਰੱਖਿਆ’ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੱਤ ਤੋਂ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੀਂਦ ਕੁਦਰਤੀ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਮੁਰੰਮਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਯੋਗਾ, ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਹਲਕੀ ਕਸਰਤ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਿਯਮਤ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਰਨਾ, ਦੌੜਨਾ ਜਾਂ ਸਾਈਕਲਿੰਗ ਆਦਿ ਕਿਰਿਆ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਆਕਸੀਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਟੀਕਾਕਰਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਚ.ਪੀ.ਵੀ. ਅਤੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਟੀਕੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਤੋਂ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ, ਬਚਣਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ। ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੋਕਿੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਹਿਮ ਉਪਾਅ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਖੋਜਾਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਆਮ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਆਦਤਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਾਡੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕਰਕੇ ਇਸਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਮਜਬੂਤ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਵੇਗੀ, ਸਗੋਂ ਸਾਡਾ ਭਵਿੱਖ ਵੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਮਜਬੂਤ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਦਿੱਖ ਹਮਲਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਰਜੀਹ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਤਾਕਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।