ਸਮੂਹ ਧਰਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਲਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੈ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ

ਅਸ਼ਵਨੀ ਚਤਰਥ
ਫੋਨ:+91-6284220595
ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਪੱਖੋਂ ਬੇਹੱਦ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਭਰਪੂਰ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਰੂਥਲ, ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨ, ਬਰਸਾਤੀ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੰਨ–ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਸ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੈਰ ’ਤੇ ਗਏ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ‘ਦਿ ਗ੍ਰੇਟ ਬੈਰੀਅਰ ਰੀਫ਼’, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੇੜੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰੰਗਦਾਰ ਅਤੇ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ‘ਮੂੰਗਾ’ ਨਾਮੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਪਹਾੜ ਹਨ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕੋਰਲ ਜਾਂ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਇਹ ਪਹਾੜ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨੇੜੇ ਪੈਂਦੇ ਕੋਰਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋਂ ਅਰਬਾਂ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਇਹ ਪਹਾੜ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 3,44,000 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦੂਰ ਪੁਲਾੜ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜ ਉਂਜ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬੀ ਕਿਨਾਰੇ ’ਤੇ 2300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾਈ ਤੱਕ ਫ਼ੈਲਿਆ ‘ਦਿ ਗ੍ਰੇਟ ਬੈਰੀਅਰ ਰੀਫ’ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਕੱਠ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਿੱਕੇ–ਨਿੱਕੇ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ 9000 ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਅਰਬਾਂ–ਖਰਬਾਂ ਜੀਵ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਜੇਕਰ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ ਦੀ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਇਕੱਲਾ ਮੁੰਗਾ ਜੀਵ ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਕੋਰਲ ਪੋਲਿਪ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਮਾ, ਵੇਲਣਾਕਾਰ, ਚਾਕ ਜਿਹੇ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਬਣਿਆ ਜੀਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ–ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਈਆਂ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਈਆਂ ਸੂਰਜੀ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਰਾਕ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਦੇਣ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਮੂਹ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਪੰਜਾਹ ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸਾ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਭ ਨੂੰ ਜੀਵਨਦਾਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਤੇ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਮੂੰਗਿਆਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਾਈਆਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਸੋਖ ਕੇ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਆਲਮੀ ਤਪਸ਼ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਵੀਹ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੈਲਾਨੀ ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕੱਲੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਹੀ 64,000 ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੱਤ ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਵੱਸੋਂ ਵਾਲੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜਲ ਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਜਬੂਤ ਦੀਵਾਰ ਬਣ ਕੇ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵੀ ਬਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਬਸ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਹਾੜ ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਸੁਨਾਮੀ, ਹੜ੍ਹ ਅਤੇ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ’ ਆਦਿ ਜਿਹੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ‘ਦਿ ਗ੍ਰੇਟ ਬੈਰੀਅਰ ਰੀਫ਼’ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸੱਤ ਕੁਦਰਤੀ ਅਜੂਬਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਸੰਨ 1981 ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਚਿੱਤਰ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ‘ਵਿਰਾਸਤੀ ਲੜੀ’ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਮਾਲਦੀਵ, ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼, ਇੰਡੋਨੇਸੀਆ, ਬਰਮੂਡਾ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ, ਬਾਹਾਮਾਸ, ਫਲੋਰਿਡਾ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਨਾਰਵੇ ਨੇੜੇ ਪੈਂਦੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ: ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 2300 ਖਰਬ ਰੁਪਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗਾ ਜੀਵ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਕੁੱਲ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਮਹਿਜ ਇੱਕ ਫੀਸਦ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਕੁੱਲ ਜੀਵਾਂ ਦੇ 25 ਫੀਸਦ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗਾ ਜੀਵ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ `ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੂੰਗਾ ਜੀਵ ਵੱਡੇ–ਵੱਡੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਮੂੰਗਾ ਕਲੋਨੀਆਂ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ 50 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੂੰਗਾ ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਦੇ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਲਾਗੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਖਣਿਜ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਕੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਜੀਵ–ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗਿਆਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਣ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੁੱਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਮੂੰਗਿਆਂ ਦਾ ਬਦਰੰਗੇ ਹੋਣਾ: ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੇਹੱਦ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਹਨ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਵੱਲੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਇਸ ਨਿਆਮਤ ਨੁੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਣਗਹਿਲੀਆਂ ਤੇ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਕੇ ਵੱਡੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਵੱਲੋਂ ਬੇਮਸਝੀ ਕਾਰਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੱਛੀਆਂ ਫ਼ੜ੍ਹਨਾ, ਆਲਮੀ ਤਪਸ਼, ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਟਰੋਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਤੇਲਾਂ ਦਾ ਰਿਸਣਾ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਕਾਸੀ ਆਦਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਉਕਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜਾਂ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਕਾਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਗੇ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਮੂੰਗੇ ਬਦਰੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ‘ਕੋਰਲ ਬਲੀਚਿੰਗ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੂੰਗਿਆਂ ਦਾ ਬਦਰੰਗ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ।
ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਤੇ ਲਗਪਗ 25 ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਮੂੰਗਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਬਦਰੰਗ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1998 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਛੇ ਵਾਰ ਮੂੰਗਿਆਂ ਦੇ ਬਦਰੰਗ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਈ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਧਣ, ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ਾਬੀਪਣ ਦੇ ਵਧਣ, ਸੂਰਜੀ ਕਿਰਨਾਂ, ਲਾਗ ਦੇ ਰੋਗਾਂ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨਾ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਨੇੜੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਲੱਗਣ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉੱਪਰ ਦੱਸੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਅਮਾਨਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਖ਼ਿਆਨਤ ਦੇ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣੇ ਪੈਣਗੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੱਛੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਭੋਜਨਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਏਗੀ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟੇਗੀ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸੁਨਾਮੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧੇਗੀ, ਸਮੁੰਦਰ ਕੰਢੇ ਵੱਸੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧੇਗਾ, ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਘਟਣਗੇ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧੇਗੀ, ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕੁੱਲ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਘਟੇਗਾ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਅੰਦਰ ਵਿਚਰਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਏਗਾ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮੂੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਏਗੀ, ਸਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਲਾਨੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਘਟਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਅਤੇ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵੀ ਘਟੇਗੀ। ਸੋ, ਅੱਜ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਅੰਧਾਧੁੰਦ ਤਰੱਕੀ ’ਚ ਰੁੱਝਿਆ ਮਨੁੱਖ ਜ਼ਰਾ ਹੋਸ਼ ’ਚ ਆਵੇ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ ਕਿ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਵਰਤ ਕੇ ਉਹ ਕੇਵਲ ਮੂੰਗਾ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਉਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਉਤੇ ਵੀ ਕੁਹਾੜੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।